Słowo
biblioteka wywodzi się ze słów greckich
biblion albo biblos = książka oraz theke=składnica.
Obecne znaczenie tego słowa jest różne. Może oznaczać:
 | |||
| Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Bydgoszczy - Stary Rynek 24 |
-
księgozbiór prywatny lub publiczny
-
instytucję, która gromadzi i udostępnia
księgozbiór
W
przeszłości termin biblioteka miał jeszcze inne znaczenia, ale z czasem
przybierał coraz bardziej instytucjonalny sens. Obecnie biblioteka oznacza
instytucję usługową, która upowszechniając dorobek myśli ludzkiej ma ogromny i
niedoceniany wkład w rozwój nauki,
gospodarki, kultury i oświaty.
Do
podstawowych funkcji bibliotek należy:
-
planowe gromadzenie i uzupełnianie posiadanych zbiorów
-
opracowanie ich według obowiązujących norm i przepisów
-
przechowywanie w odpowiednim porządku i zabezpieczanie
-
informowanie o nich i ich zawartości oraz upowszechnianie wiedzy na ich temat
-
udostępnianie czytelnikom.
Wiele
innych, podstawowych wiadomości o bibliotece można znaleźć w Wikipedii pod
hasłem: Biblioteka.
ZBIORY SPECJALNE
Są takie
działy w bibliotekach,
w różne
pamiątki przebogate.
Tu
znajdziesz dawną mapę nieba;
tu
spotkasz się z przeszłości światem.
W skład księgozbioru bibliotecznego wchodzą przede
wszystkim dokumenty tekstowe – książki, czasopisma, rękopisy, ulotki. Pod
koniec XIX w., w miarę powiększania się zasobów dużych bibliotek, zaczęto
wyodrębniać zbiory specjalne – dokumenty biblioteczne, które z różnych
powodów wymagają innego traktowania niż zwykłe druki.
Organizacja
Tradycyjnie do zbiorów specjalnych zalicza się:
zbiory rękopisów, stare druki wraz z inkunabułami (książki wydane do 1500 r.),
zbiory kartograficzne, zbiory muzyczne (wydawnictwa nutowe i nagrania płytowe)
i zbiory graficzne. Ponadto, w niektórych bibliotekach istnieją zbiory:
numizmatów i ekslibrisów. Obecnie pojęcie zbiorów specjalnych coraz bardziej
rozszerza się. W niektórych bibliotekach gromadzi się też dokumenty życia
społecznego (afisze, plakaty, druki ulotne itp.), fotografie, mikrofilmy, fotokopie, przeźrocza i inne tego typu dokumenty powstałe
przy pomocy techniki fotograficznej (reprografia). W bibliotekach
technicznych gromadzone są również zbiory specjalne, takie jak: normy, patenty,
opisy konstrukcyjne, katalogi,
cenniki, rysunki techniczne itp.
Na podstawie tego wyliczenia można zauważyć
jak różne formy fizyczne i zapisu mają te zbiory i jak wiele odrębnych dziedzin
wiedzy i sztuki reprezentują: historię (rękopisy, dokumenty życia społecznego),
historię sztuki (grafika, numizmaty, ekslibrisy, fotografie i in.), film (płyty
DVD), geografię (kartografia), muzykę (nuty, płyty), bibliotekoznawstwo (stare
druki).
Status
Status zbiorów specjalnych w stosunku do zbiorów
książek i czasopism w bibliotekach nie jest równorzędny. Sprawdza się w
praktyce teza Jacka Wojciechowskiego (zob. artykuł „Biblioteka jako
wielosemiotyczne medium komunikacji społecznej” w „Rocznikach bibliotecznych” z
1991 r. z. 1-2), że „wprawdzie wśród wytycznych dla bibliotek publicznych
pojawiły się sugestie wprowadzenia tych przekazów [tzn. zbiorów specjalnych] do
bibliotecznego obrotu, ale wciąż w formie uzupełnienia w postaci materiałów
poniekąd drugorzędnych”. Wśród wielu bibliotekarzy, i to niestety także wśród
tych, którzy mają wpływ na zarządzanie bibliotekami, pokutuje przekonanie, że
placówki biblioteczne są przede wszystkim zbiornicami książek i czasopism. O
drugorzędnym traktowaniu zbiorów specjalnych przez władze nadrzędne bibliotek
świadczy również rozporządzenie Ministerstwa Kultury i Sztuki w sprawie
obowiązkowego egzemplarza regionalnego. Nie przewiduje się w nim wydawnictw
audiowizualnych.
Choć według głoszonych idei bibliotekarskich celem
działania bibliotek jest umożliwienie społeczeństwu uczestnictwa w szeroko
rozumianej kulturze, w praktyce zawęża się to do uczestnictwa w kulturze druku,
ponieważ kiedy brakuje pieniędzy w większości bibliotek oszczędza się przede
wszystkim na zbiorach specjalnych. Z perspektywy swojego przeszło
trzydziestoletniego doświadczenie chciałabym wtrącić uwagę, że to duży błąd.
Malejąca liczba czytelników, korzystających
w bibliotekach z książek i czasopism, świadczy o tym, że oczekiwania
młodego pokolenia są inne niż kilkanaście lat temu. Posługuje się ono coraz
chętniej poza piśmienniczymi formami przekazu, dlatego oferta biblioteki
nowoczesnej, dostosowującej się do potrzeb współczesnego użytkownika, powinna
zawierać po równi według możliwości finansowych najwartościowsze, ukazujące się
na rynku, formy przekazu różnego rodzaju twórczości naukowej i artystycznej.
Pracownicy
Ważną kwestią są kwalifikacje pracowników
opiekujących się zbiorami specjalnymi i ich wynagrodzenie. Praca bibliotekarza
przy tego rodzaju zbiorach wymaga – obok znajomości podstawowych zasad techniki
bibliotecznej – specjalnych umiejętności fachowych np. z dziedziny archiwistyki, kartografii,
muzykologii, historii sztuki. Są to na pewno zbiory trudniejsze do opracowania
niż książkowe (zob. artykuł J. Sadowskiej „Problemy retro konwersji zbiorów
bibliotecznych w Polsce” w czasopiśmie „Bibliotekarz” 1996 nr 7-8). Niskie
płace bibliotekarzy powodują, że niewiele
specjalistów dziedzinowych podejmuje tę pracę. Jest to wielka szkoda dla
jakości opracowania i upowszechniania tych zbiorów. Zdarza się, że wielkiej
wartości woluminy biblioteczne czekają dziesiątki lat na opracowanie, ponieważ
w danej bibliotece tak długo brakowało fachowca, który by się nimi zajął. Organizacja
i zasady funkcjonowania zbiorów specjalnych w wielu bibliotekach, szczególnie
publicznych, pozostawiają wiele do życzenia co odbija się na poziomie ich działania.
Traci na tym także wiedza społeczna na temat wartości polskich zasobów o
znaczeniu ogólnonarodowym.
BIBLIOTECZNE ZBIORY SPECJALNE
Biblioteki
to skarbnice, gdzie w książkach wiedzę się znajduje -
taki
obiegowy pogląd wciąż wśród ludzi pokutuje.
Są
jednak działy w książnicach,o czym warto opowiedzieć,
gdzie są
źródła do historii, z których można się dowiedzieć
jak
myśleli i jak żyli ludzie w wiekach bardzo dawnych:
są
grafiki, stare mapy, rękopisy twórców sławnych;
 |
| Plan szyku bojowego w okolicy Korfu z 1716 r., J. B. Homann, Norymberga - ze zbiorów bydgoskiej biblioteki |
są
medale i herbarze; katalogi i afisze;
fotografie
i pocztówki, fotokopie, mikrofisze.
Znajdziesz
w dziale tym muzykę zaklętą tu w druk muzyczny
oraz
płyty, których dźwięki tworzą nastrój fantastyczny.
 |
| Ozdobna oprawa nut z okresu secesji - ze zbiorów bydgoskiej biblioteki |
Są tu
także takie książki, co zwą się starodrukami.
Pierwsze
z nich – inkunabuły, przeszło pięćset lat są z nami.
 |
| Biblioteka Bernardyńska w Bydgoszczy - frag. pomieszczenia w bydgoskiej bibliotece publicznej |
W takich
działach bibliotecznych – niezwykłych, niemal astralnych
są
pamiątki różnorodne.To działy zbiorów specjalnych.
Książnice z tymi działami istnieją na całym świecie.
Także w
Bydgoszczy przy ulicy Długiej taki dział znajdziecie.
Eulalia Ryszkowska
 |
| Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Bydgoszczy, ul. Długa 41. Siedziba Działu Zbiorów Specjalnych |
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz